Szukaj
3 fakty o zwierzętach wykorzystywanych w hodowli
Wiele osób deklaruje swoją miłość do zwierząt. Opiekując się psami i kotami część z nich zapomina jednak o pozostałych zwierzętach – zamkniętych za murami ferm przemysłowych i hodowli. Każde z nich zasługuje na nasza uwagę tak samo jak psy, koty i inne zwierzęta, którymi przywykliśmy opiekować się w domach.
Dlaczego? Przeczytaj!
1. Krowy mają głębokie życie emocjonalne i społeczne
Potrafią nawiązać silną więź z innymi przedstawicielami swojego gatunku. Ustalają hierarchię aby zachować spokój i porządek w grupie. Na fermach mlecznych część krów objawia oznaki żałoby po odebraniu im cielaków przez hodowców.
Badania na Uniwersytecie w Cambridge udowodniły, że krowy nie tylko potrafią rozwiązywać problemy ale i czerpać z tego przyjemność.
2. Kurczaki to mistrzowie komunikacji
Kury komunikują się ze sobą posługując się zestawem ponad 20 różnych dźwięków. Potrafią ostrzec się nawzajem przed drapieżnikiem, poinformować o źródle pożywienia, a także wyrazić swoje emocje. Posiadają również zdolność do świadomej kontroli własnych zachowań.
3. Świnie są tak samo inteligentne jak Twój pies
Świnie to bardzo towarzyskie zwierzęta o wysoko rozwiniętych zdolnościach poznawczych porównywalnych do 3 letniego dziecka. Rozpoznają imiona, potrafią uczyć się komend i sztuczek, część z nich nauczyła się nawet obsługiwać klimatyzacje kiedy jest im za ciepło.
Święte Chwasty - Salvia Divinorum
Pierwszy opis tej rośliny w zachodniej literaturze został sporządzony przez szwedzkiego antropologa Jean Basseta w 1939 r. Badał on grzyby psylocybinowe w otoczeniu Mazateków i jako pierwszy zanotował używanie przez nich szałwii na uroczystościach religijnych.
Dokładniejsze informacje o szałwii zanotował Gordon Wasson i Albert Hofmann podczas podróży do Meksyku. Zdobyli materiał roślinny, który zidentyfikowano jako nowy gatunek, mianowicie Salvia divinorium. Gordon Wasson jako pierwszy biały człowiek zażył szałwię podczas obrzędu w 1961 roku. Mazatecka szamanka przygotowała mu napój, wyciskając do wody sok ze świeżych liści. Efekty opisał jako "tańczące kolory w wyrafinowanych trójwymiarowych wzorach".
Badania na szczurach uzależnionych od kokainy i metamfetaminy wykazały, że umożliwienie im dostępu do salwinoryny A pozwalało na zaprzestanie pobierania przez nie narkotyków. Jednocześnie nie stwierdzono uzależnienia od salwinoryny A. Prowadzący te badania Thomas Prisinzano, specjalista z chemii produktów medycznych i naturalnych na State University of Iowa uważa w związku z tym, że możliwe jest wykorzystanie szałwii wieszczej do leczenia uzależnień narkotykowych. Szałwia ma poza tym działanie przeciwbólowe identyczne z opioidami.
Udokumentowany został także przypadek działania antydepresyjnego i w badaniach ankietowych wśród użytkowników szałwii stwierdzono poprawę nastroju i trwające ponad dobę oddziaływanie antydepresyjne u 25,5% korzystających z szałwii[6]. Większe konsekwencje (w tym prowadzące do uznania szałwii przez niektóre państwa za nielegalny środek odurzający) miały rzadsze przypadki działań depresyjnych stwierdzane u 4% użytkowników. Szczególne znaczenie miał nagłośniony przez media amerykańskie przypadek Bretta Chidestera z 2006 roku, u którego prawdopodobnie w związku z używaniem szałwii rozwinęła się depresja, która doprowadziła do samobójstwa[.
Niektórzy naukowcy nie wykluczają szerokich zastosowań terapeutycznych związków czynnych zawartych w szałwii wieszczej. Potencjalnie mogą mieć one duże znaczenie w leczeniu nie tylko depresji, ale także choroby Alzheimera, schizofrenii, bólów przewlekłych, a nawet AIDS. W tym kontekście zagrożeniem dla rozwoju badań nad zastosowaniami leczniczymi szałwii wieszczej, może być uznanie jej za nielegalny narkotyk.
Konopie - zdrowe odżywianie
Konopie były od dawna uprawiane nie tylko na włókno, ale także jako rośliny dające nasiona, które są bogate w składniki odżywcze. Dzisiaj, nasiona konopi są cenione za ich wyjątkową zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych. Nasiona konopi nie zawierają substancji prowadzących do zmienionego stanu świadomości. Te substancje posiadają tylko rośliny żeńskie, natomiast nasiona konopi składa się wyłącznie z substancji odżywczych.
Kuchnia naszych przodków.
W przeszłości produkty z konopi uznawane były za artykuły zwykłych ludzi. Z dojrzałych nasion palonych lub zmielonych przygotowywano gęstą owsiankę. W późniejszym czasie zaczęto z nasion przygotowywać olej konopny. Przygotowano też tradycyjne potrawy takie jak tradycyjna żydowska przekąska z prażonymi nasionami "Tzaddi" lub zupa " Siemieniatka", która jest tradycyjnie warzona w Polsce, na Litwie i Łotwie. Owsianka z nasion była codziennym daniem ludności wiejskiej w Republice Czeskiej tak jak w niektórych rejonach Rosji wciąż wytwarza się i spożywa olej z nasion. Co ciekawe mnisi w Europie w pewne dni zjadali trzy posiłki z nasion konopi. Według jednej z opowieści, podczas medytacji pod drzewem oświecenia, Budda jadł jedno nasiono konopi dziennie.
Dawniej niedoceniane nasiona, które były uznawane za słabe jedzenie, odzyskały swoją renomę dzięki kompozycji z oleju konopnego, który ma unikalny, korzystny wpływ na proces odnowy komórek i systemu immunologicznego. Mieszkańcy wsi, którzy codzienne dodawali nasiona konopi do żywności mieli większą odporność na choroby. Nawet w XIX wieku, nasiona konopi pomogły mieszkańcom Australii przetrwać dwa okresy głodu.
Budowa nasion
Owocem konopi są nasiona wielkości około 0.5 centymetra składające się z włóknistej łuski i oleistego miąższu. Jest on znany z unikalnej kompozycji, którą są w pełni nienasycone kwasy tłuszczowe. Stosunek kwasów omega-3 alfa-linolenowego i omega-6 kwasu linolowego jest bardzo bliska ludzkiemu ciału (1: 3), co zapewnia prawidłowe działanie metabolizmu. Olej konopny posiada rzadki omega-6 gamma kwas linolowy, który jest odpowiedzialny za dobry stan skóry. Dodatkiem do kwasów znajdujących się w nasionach są specyficzne białka takie jak: edestyny, albuminy, a także inne. Nasiona konopi zawierają również węglowodany, głównie w postaci celulozy, szeroką gamę witamin (A, B1, B2, B6, C i E), minerały, wodę, popiół, chlorofil, lecytynę, fitynę i kwas kanabidiolowy - posiadający silnie bakteriobójcze działanie.
Slow food
Najogólniej rzecz ujmując, konopie są najbardziej zdrową, świeżą żywnością, która może zostać poddana łagodniej obróbce cieplnej dwukrotnie. Natomiast wyciśnięty olej musi być chroniony nie tylko od wysokiej temperatury, ale również od powietrza i światła. Unikniemy w ten sposób oksydacji kwasów i jełczenia, które powoduje tworzenie się tłuszczów szkodliwych dla zdrowia.
Jak najlepiej łączyć konopie z pożywieniem?
Całe nasiona konopi mogą być doskonałym elementem zdrowego śniadania. Nasionami możemy posypywać kanapki oraz różnego rodzaju potrawy. Możemy je także kiełkować, stają się wtedy one bardziej miękkie i smaczniejsze. Nasiona mogą być dodawane do już ugotowanego makaronu, ryżu lub sosów. Sprawdzonym przepisem jest dodawanie zmielonych nasion do mięsa.
Jeżeli chodzi o obrane nasiona to ich smak jest nieporównywalny z jakąkolwiek przekąską. Mogą być dodawane do prawie wszystkich potraw, nadają się do samodzielnego spożywania jak orzechy, a w mieszaninie z wodą tworzą pyszne mleko. Jeżeli dodamy do takiego mleka owoce będzie bardziej orzeźwiające.
Olej konopny dobrze łączy się z chlebem, sałatkami i sosami. Trzeba jednak pamiętać, że olej psuje się szybko, więc najlepiej jest przechowywać go w zimnie i zużyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia butelki.
Mąkę z konopi, dodaje się do wypieki lub sosów.
Zdrową alternatywą dla spożywania niezdrowych przekąsek może być jedzenie prażonych nasion konopi z solą bądź przyprawami. Jednakże należy pamiętać, że nasiona podczas smażenia tracą nienasycone kwasy tłuszczowe i inne cenne składniki.
Do niedawna, nasiona na Zachodzie uznawano za, w najlepszym razie, dobre jedzenie dla ptaków czy zanętę wędkarską. Obecnie produkty konopi to najszybciej rozwijający się rynek żywności na świecie. Rosnące zainteresowanie produktami z konopi spowodowane zostało przez liczne badania, które udowodniły optymalny skład nasion konopi i oleju w żywieniu człowieka.
Zapomnijmy na chwilę, że nasiona oraz olej posiadają bardzo przyjemny orzechowy smak i skupmy się na ich wpływ na organizm człowieka. Osoby niemające styczności z konopiami będą wskazywać na to, że nasiona czy olej mogą zawierać narkotyczne substancje, a co za tym idzie korzystanie z tych produktów niesie ze sobą ryzyko – jest to błąd!. Nasiona nie zawierają substancji psychoaktywnych oraz wręcz przeciwnie do wyżej wymienionej opinii, są one odpowiednie dla kobiet w ciąży, matek karmiących, dzieci, dorosłych, sportowców i osób starszych. Uwzględnienie w diecie tłuszczów roślinnych bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe, to naturalny sposób na wsparcie naszego zdrowia i rozwoju organizmu. Nadaniu elastyczność dla komórek i błon komórkowych, które biorą udział w tworzeniu komórek nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym.
W obecnych czasach standardowa dieta powoduje nadmiar tkanki tłuszczowej, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, rąk i autoimmunologicznych. Wymiana produktów z bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe (najczęściej mięso i produkty mleczne) na produkty zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe (np., tłoczone na zimno oleje roślinne) mogą przyczynić się do zapobiegania lub leczenia tychże chorób. Pozytywny wpływ nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz białka dla organizmu i systemu immunologicznego jest niezaprzeczalny. Już teraz pomagają one ludziom cierpiącym z powodu choroby Parkinsona, kamieni nerkowych, chorób skóry, zaburzeń miesiączkowania, zapalenia stawów oraz chorób sercowo-naczyniowych i stresu.
Medyczna marihuana to nie tylko THC
Pewna grupa lekarzy (czyt. lobby farmaceutyczne) wskazuje na syntetyczne THC jako rozwiązanie kwestii medycznego stosowania marihuany. Ideologiczni zacietrzewieńcy przyklaskują im i z klapkami na oczach nie widzą przewagi naturalnego suszu nad sztuczną imitacją.
Jak bardzo twoje uzależnienie od mięsa szkodzi planecie?
Środowisko naturalne nie jest zadowolone z naszego zamiłowania do mięsa. Zgodnie z badaniami opublikowanymi w tym miesiącu w czasopiśmie Climatic Change, przeciętny amerykański zjadacz mięsa przyczynia się do ocieplenia klimatu prawie dwukrotnie bardziej niż przeciętny wegetarianin i prawie trzy razy bardziej niż weganin.
Na Uniwesytecie Oxfordzkim przeprowadzono badania, które dotyczyły diety około 60 000 osób (ponad 2 000 wegan, 15 000 wegetarian, 8 000 osób jedzących mięso ryb i prawie 30 000 osób jedzących mięso wszystkich zwierząt).
Mięsożercy zostali zdefiniowani jako osoby, które spożywają więcej niż 3-5 uncji (ok. 100 gramów) mięsa dziennie, co czyni statystycznego Amerykanina mięsożercą (zjada on około 4 uncje, czyli prawie 120 gramów mięsa dziennie). Za osoby małomięsne uznano tych, którzy jedli mniej niż 1,76 uncji (mniej niż 50 gramów) dziennie. Osoby o umiarkowanym spożyciu mięsa umieszczono wewnątrz tego przedziału.
Różnice w śladzie węglowym (ilości CO2 i innych związków węglowych emitowanych w związku z użyciem paliw kopalnych) były znaczne. Zmniejsz spożycie mięsa o połowę a ślad węglowy który zostawiasz spadnie o ponad 35%, przerzuć się na ryby a zmniejszysz go o prawie 50%. Dla wegan różnica wynosi ponad 60%.
Różnice były tak drastyczne, że autorzy tej pracy zasugerowali, by rozważyć zredefiniowanie zrównoważonej diety.
Rządy poszczególnych państw, które rozważają aktualizację zaleceń żywieniowych, muszą w niej zawrzeć zalecenie zmniejszenia spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego.
Przemysł hodowlany jest odpowiedzialny za ok 15% globalnej emisji CO2, a zasoby potrzebne do dostarczenia na rynek nawet najmniejszej ilości mięsa – powiedzmy ćwierćfuntowego hamburgera (około 115 gramów) – są niewiarygodne.
Dobre wieści są takie, że mimo tego że Amerykanie jedzą więcej niż matka natura by sobie tego życzyła, to jednak się ograniczają i to w sposób najbardziej przyjazny dla środowiska. Spożycie wołowiny na mieszkańca spadło o 36% w stosunku do szczytowej wartości, którą osiągnęło w 1976 roku (dane z USDA – Amerykańskie Ministerstwo Rolnictwa).
Złe wieści są takie, że reszta świata zmierza w przeciwną stronę. Przewiduje się, że światowy popyt na mięso wzrośnie o 70% do 2050 roku, głównie z powodu rozrostu klasy średniej w państwach rozwijających się.
Czy legalizacja marihuany działa? Tak.Oto 3 powody
“Żałuję, że Amerykanie postanowili legalizować marihuanę.”
50-letni Rodrigo Silla (mówiący powyżej) od lat uprawia konopie indyjskie, i lamentuje on na szybko spadające ceny hurtowe marihuany.
Cztery stany USA i Dystrykt Kolumbii zalegalizowały marihuanę do celów rekreacyjnych w ciągu ostatnich 25 miesięcy sprawiając, że czarny rynek jest coraz mniejszy. Tak więc niemal rok po rozpoczęciu legalnej sprzedaży marihuany w Kolorado musimy sobie zadać pytanie:
Czy legalizacja rzeczywiście działa?
Czy konopie zastąpią ryby, jako najlepsze źródło kwasów omega-3?
Dekady nieuzasadnionego zakazu i prześladowań nadal tracą swój sens, a konopie odzyskują popularność jaką cieszyły się do tysięcy lat jako zrównoważone źródło aminokwasów i niezbędnych kwasów tłuszczowych Omega 3 i 6.
Z żywieniowego punktu widzenia, liście, kwiaty i nasiona roślin konopi zawierają substancje odżywcze, które ciężko znaleźć w innej roślinie. Zainteresowanie olejem konopnym i nasionami jest cały czas wysokie.
Nasiona konopi są bardzo odżywcze. Poza tym zawierają białko w stężeniu przekraczającym większość innych źródeł żywności. Nasiona konopi rządzą światem, jeśli chodzi o nasycone kwasy tłuszczowe omega 3, 6 i innych.
Używane są one przez organizm do detoksykacji, budowy komórek mózgowych, hormony, neurotransmitery i wiele innych funkcji w ciele, nie wspominając o redukcji otyłości.
Ziarna konopi zawierają 11% więcej kwasów tłuszczowych niż nasiona sacha Inchi, 62% więcej niż nasiona lnu, 96% więcej niż nasiona chia, 104% więcej w porównaniu z olejem rybnym i 460% w porównaniu z rybami.
Nasiona konopi zawierają też witaminy A i E, D3, fitosterole, i są jednym z niewielu źródeł kwasu gamma-linolenowego (GLA), niezbędnego kwasu tłuszczowego odpowiedzialnego za wiele właściwości przeciwzapalnych, który sprawia, że olej z nasiona konopi jest popularny u osób cierpiących na zapalenie stawów czy wypryski.
W ciągu ostatnich 200 lat, poziom rtęci wzrósł o 300% w wodach powierzchniowych i o 250% w głębokich wodach morskich. Raport Światowej Organizacji Zdrowia stwierdza, że “Ekspozycja na rtęć jest głównym problemem zdrowia publicznego, a głównym źródłem narażenia człowieka na rtęć jest jedzenie ryb”. Światowa Organizacja Zdrowia stwierdza też, że ekspozycja na rtęć jest przyczyną padaczki.
Badania kliniczne z 1980roku, w których jedna grupa dostawała CBD a druga placebo stwierdziły, że CBD z powodzeniem zatrzymuje i zapobiega napadom padaczkowym i jest bezpieczne nawet wtedy, gdy jest spożywane w ilości 5000 razy wyższej, niż jest to niezbędne do opanowania napadów.
Wspólne badania wykonane przez naukowców z USA i Europy wykazały, że 97% wszystkich narażeń na rakotwórcze dioksyny pochodzi z jedzenia mięsa, nabiału i ryb.
Według Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska, głównym źródłem narażenia ludzi na polichlorowane bifenyle (PCB) jest spożywanie ryb, a to może prowadzić do opóźnienia rozwoju neurologicznego jak i zwiększonego ryzyka raka.
Palenie marihuany nie powoduje raka płuc
Zgodnie z najnowszymi badaniami palona marihuana nie zwiększa ryzyka na rozwój raka płuc nawet u częstych użytkowników.
Amerykańscy naukowcy nie kryli zdziwienia, ich ustalenia przedstawiono na konferencji American Thoracic Society w San Diego. Spodziewano się, że badania wykażą, że konopie wpływają na ryzyko zachorowania na raka płuc co najmniej tak samo jak tytoń.
Wcześniejsze badania jasno wykazywały, że marihuana w porównaniu do tytoniu zawiera o około 50% większe ilości substancji chemicznych mogących mieć związek z występowaniem nowotworów płuc – stwierdził Donald Tashkin z University of California w Los Angeles. W dodatku palacze marihuany, zaciągają się głębiej i trzymają dym w płucach nawet do czterech razy dłużej, niż konsumenci tytoniu.
Pomimo tego badania przeprowadzone na próbie 2000 osób mających zróżnicowane nawyki związane z paleniem nie wykazały, by konsumpcja spalanej marihuany zwiększała ryzyko zachorowania na raka płuc, szyi i głowy.
Dr Tashkin spekuluje, że THC, składnik aktywny dymu marihuany, może zachęcać komórki do starzenia się, przez co obumierają wcześniej, a zatem mniej prawdopodobne jest ich przejść transformacji nowotworowej. Niektóre wcześniejsze badania wykazywały, że THC pobudza apoptozę (samoczynne obumieranie) komórek w już istniejących guzach nowotworowych.
Mimo uspokajających wyników dr Tashkin nie zachęca ludzi do palenia jointów. „Nie chciałbym pozytywnie oceniać żadnych substancji pochodzących z dymu. Są bowiem przesłanki, aby sądzić, że palona marihuana może przyczyniać się do innych dolegliwości płuc, takich jak zapalenie oskrzeli i infekcje dróg oddechowych.” – powiedział w wywiadzie dla Bloomberg News.
Ziarna chia i konopi na autyzm!
Nasiona chia i konopi wyrównują niedobór omega 3 wiązany z autyzmem i wachlarzem zaburzeń autystycznych, i wykazują potencjalną zdolność leczenia autyzmu.
Prowadzi się badania leku na autyzm, kiedy liczba jego przypadków wzrasta w Ameryce i na świecie. Choć nadal bada się przyczyny autyzmu (już potwierdzonym sprawcą jest wielka farma i jej szczepionki), ujawniono także nowe powiązanie go z niedoborem kwasu tłuszczowego omega 3. Prof. Yasmin Neggers przeprowadziła w Korei badanie na 29 autystycznych chłopcach w wieku 8-11 lat (i grupy kontrolnej 29 zdrowych chłopców). Zmierzyła całkowity cholesterol, HDL i LDL, wyliczyła współczynnik HDL i LDL, zmierzyła całkowite stężenie kwasów tłuszczowych, jak również poziom ich kwasów omega 3 i 6.
Co ciekawe, badania wykazały, że dzieci autystyczne miały znacznie niższy poziom omega-3 w porównaniu z dziećmi zdrowymi, a zwłaszcza poziom DHA (kwas dokozaheksaenowy). Nie tylko to, ale dzieci autystyczne miały także znacznie niższą proporcję omega 3 do omega 6 kwasów tłuszczowych niż zdrowe dzieci. Tak więc okazało się, że dzieci z autyzmem wykazywały niedobór omega 3 – co ma sens, ponieważ to właśnie te kwasy tłuszczowe omega 3 budują tkanki nerwowe i mózgowe, oraz wpływają na koordynację ruchową. Profesor wykazała, że niedobór omega 3 jest teraz silnym predyktorem autyzmu, a nie jest w tym jedyna – jest wiele innych randomizowanych, podwójnie ślepych badań klinicznych, kontrolowanych placebo, które doszły do tego samego wniosku.
Jeśli szukasz naturalnego leku na autyzm lub zespół Aspergera (lub któregokolwiek z zaburzeń ze spektrum autyzmu), zapomnij o naładowanych skutkami ubocznymi lekach wielkiej farmy, i spójrz na Matkę Naturę i jej super żywność. Istnieją dwa niezwykłe i wybitne źródła kwasów tłuszczowych omega 3, które mogą być rozwiązaniem w leczeniu autyzmu. Nasiona chia są wyjątkowo dobrym źródłem łatwo przyswajalnych kwasów tłuszczowych omega-3, jak również substancji odżywczych, bardzo bogate w minerały i szczyci się prawie pełnym spektrum białek (19 z 22 aminokwasów). Nasiona konopi są innym fenomenalnym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3, a także zawierają idealną proporcję kwasów tłuszczowych omega 6 do omega-3 (3:1), coś, czego praktycznie nie ma w innych produktach. Przyjmowane codziennie razem, te super produkty chia i nasiona konopi mogą uzupełnić wszelkie niedobory omega-3, budować zdrowe nerwy i tkankę mózgową, i przywrócić organizmowi prawidłową i optymalną równowagę kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6.
Chia i konopie mogą najlepszym naturalnym sposobem radzenia sobie z autyzmem, w czasie kiedy prowadzi się więcej badań. Jest zbyt wcześnie by stwierdzić, czy mogą leczyć autyzm, ale gdybym był rodzicem autystycznego dziecka, z pewnością dałbym im szansę. Te super produkty były znane w leczeniu wielu chorób, w tym raka, które medycyna zachodnia fałszywie uznała za nieuleczalne.
Dawkowanie: 1-2 łyżki dziennie.
http://freedom-articles.toolsforfreedom.com/autism-cure-omega-3-chia-hemp/
Tłum. Ola Gordon
Jeden z komentarzy pod artykułem:
Jennie Webb
Zanim zaczęłam podawać mojemu autystycznemu synowi nasiona konopi, nie nawiązywał kontaktu wzrokowego, nie bawił się, nie rozmawiał z nikim, i na pewno nie bawił się z młodszym bratem. Teraz, w krótkim czasie od włączenia tych nasion do jego diety, zauważyliśmy ogromną zmianę: nawiązuje kontakt wzrokowy ze wszystkimi, wykazuje zdumiewające zdolności w wymyślanych zabawach, prosi i pyta o rzeczy, i mówi nam kiedy czuje się skrzywdzony (WIELKI KROK), a młodszy brat codziennie ma nowego uczestnika zabaw.
Dieta roślinna leczy.
Wywiad z Małgorzatą Desmond, dietetykiem i specjalistą medycyny żywienia, autorką wielu publikacji w zakresie medycyny żywienia, m.in. na temat niefarmakologicznych perspektyw leczenia cukrzycy, diet wegetariańskich, także ich wpływu na stan zdrowia i rozwój dzieci; ekspertem w programach telewizyjnych oraz radiowych.
Spójne wyniki pochodzące z badań na dziesiątkach tysięcy wegetarian wykazują, że mają oni niższą zachorowalność na chorobę niedokrwienną serca (o ok. 32 proc.), cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, zespół metaboliczny, niższe stężenie cholesterolu i niższe BMI.
Jak ocenia Pani społeczne podejście w Polsce do stosowania diet roślinnych? Dużo się różni od zachodniego?
Na Zachodzie kobiety w ciąży czy matki z dziećmi, kiedy informują lekarza o stosowaniu diet wegetariańskich czy wegańskich, zazwyczaj nie spotkają się ze sprzeciwem. Lekarze przyjmują to ze spokojem, sugerując wizytę u dietetyka. Tymczasem z rozmów z rodzicami dzieci biorących udział w moim badaniu w Centrum Zdrowia Dziecka wiem, że niektórzy spotkali się nie tyle z agresją, co nawet odmową prowadzenia ich jako pacjentów, a w skrajnych przypadkach nawet groźbą podania do sądu. Reakcje takie zdarzały się, choć oczywiście nie były regułą.
Skąd ten brak zrozumienia?
Myślę, że częściowo z ignorancji. Studiowałam dużo za granicą i widzę, że w Polsce w programach studiów żywieniowych wegetarianizmowi poświęca się bardzo mało uwagi. Dlatego pokutuje powszechny pogląd, że on szkodzi i powoduje niedobory. To nieprawda, trzeba tylko wiedzieć, jak z takiej diety korzystać.
Stanowiska wszystkich większych organizacji medycznych i żywieniowych na świecie są zgodne: diety roślinne można stosować na każdym etapie życia i przynoszą one korzyści zdrowotne. Od lat 50. XX wieku naukowcy prowadzą – na setkach tysięcy wegetarian – badania epidemiologiczne. Wykonuje się też więcej badań klinicznych poświęconych tym dietom. Wzrost popularności diet roślinnych to nieunikniony trend, bo korzyści z ich stosowania potwierdza coraz więcej badań. Na szczęście także w Polsce ukazuje się więcej artykułów, które raczej informują niż straszą.
14-latka wraca ze szkoły i informuje mamę, że zamierza od dzisiaj przejść na wegetarianizm, bo tak zrobiły już wszystkie jej koleżanki. Jak powinna postąpić matka, żeby córka sobie nie zaszkodziła?
Najgorsze co mogłaby zrobić, to na siłę zabronić jej przejścia na wegetarianizm. Wtedy córka pewnie i tak to zrobi, tylko na własną rękę i rzeczywiście sobie zaszkodzi. Więc warto podejść do sprawy spokojnie i wybrać się z nastolatką przede wszystkim do specjalisty w zakresie żywienia po poradę dietetyczną. Ale powinien być to dietetyk, który zna literaturę medyczną na temat wegetarianizmu.
W wieku dojrzewania można sobie pozwolić na eksperymenty żywieniowe?
Powtórzę, nie jako osoba prywatna, tylko przywołując stanowiska amerykańskich, kanadyjskich i brytyjskich stowarzyszeń dietetyków, amerykańskich i kanadyjskich stowarzyszeń pediatrów oraz Departamentu Zdrowia USA: prawidłowo zbilansowana dieta wegetariańska, w tym wegańska, jest odpowiednia dla człowieka na każdym etapie życia.
Oczywiście zaleceń żywieniowych np. dla 14-latki nie można po prostu opublikować w sieci czy podyktować przez telefon. Dieta musi być ściśle dostosowana do wzrostu, masy ciała, aktywności fizycznej, płci itd. Możemy jednak mówić o ogólnych zasadach konstruowania diety roślinnej. Powinna się opierać na 4-5 grupach produktów: warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych oraz niewielkich ilościach orzechów i pestek. Tzw. laktoowowegetarianizm dopuszcza też mleko, sery i jaja. W przypadku produktów mlecznych, od drugiego roku życia powinno się spożywać produkty o obniżonej zawartości tłuszczu, ponieważ ich regularne spożywanie, szczególnie w formie pełnotłustej, skutkuje podwyższonym stężeniem cholesterolu.
Stanowiska światowych towarzystw pediatrycznych są jednoznaczne: jest to całkowicie bezpieczne. Jednak musi to być dieta odpowiednio zbilansowana i zawsze należy się udać po poradę do wykwalifikowanego w tym temacie dietetyka. Według szacunków, w Stanach Zjednoczonych żyje ok. 7,5 mln wegan, w tym dzieci. Odpowiednio zbilansowana dieta wegetariańska zapewni dziecku wszystkie potrzebne składniki odżywcze. Białko i żelazo znajdują się nie tylko w mięsie: to chyba największy mit dotyczący diet roślinnych. Wspólnie z prof. Januszem Książykiem prowadziłam w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie badania dzieci 2-10-letnich stosujących diety wegańską, wegetariańską i tradycyjną. Okazało się, że w tych trzech grupach takie parametry jak morfologia krwi, stężenie albumin w surowicy (wskaźnik stanu odżywienia dziecka białkiem) były na takim samym poziomie. Potwierdzają to badania na dzieciach wegetariańskich z innych krajów.Wspomniała Pani, że na dietę roślinną można przejść w każdym wieku. Czy dotyczy to także dzieci?
Może sprzeciw bierze się stąd, że małe dziecko kojarzy się z mlekiem – jak więc mu go odmawiać?
Po pierwsze nie trzeba go odmawiać. Diety wegetariańskie zawierają w sobie też produkty mleczne. Ale jeżeli już ktoś decyduje się na dietę wegańską, można ją odpowiednio skomponować tak, aby nie brakło w niej niczego, co dostarcza mleko. Dla mnie skomponowanie wegańskiej diety właściwej dla małego dziecka jest łatwe, bo wiem, według jakich zasad się to robi. Ale rodzic absolutnie musi udać się do dietetyka. W naszym badaniu często obserwowaliśmy u dzieci wegańskich niedostateczną podaż wapnia w diecie. To wynikało nie tyle z braku nabiału, ale z tego, że rodzice nie wiedzieli, czym go zastąpić. Niestety w Polsce nie wydano do tej pory oficjalnych zaleceń na temat żywienia dzieci wegańskich i wegetariańskich. W wielu krajach zachodnich, m.in. w USA, takie zalecenia istnieją.
A czy na wegetarianizm może sobie pozwolić kobieta w ciąży?
Jak najbardziej. Stanowiska wyżej wymienionych towarzystw są w tej kwestii takie same, jak w przypadku małych dzieci. Tylko znowu: trzeba wiedzieć, jak to zrobić. Wstępne wyniki badań – wymagające jeszcze potwierdzenia – wskazują, że dieta roślinna obniża ryzyko stanu przedrzucawkowego i rzucawkowego.
Jednak w ostatnim czasie wskazano na stosowanie diety wegetariańskiej (a zwłaszcza spożywanie soi) przez matkę w pierwszym i drugim trymestrze ciąży jako na jedną z przyczyn spodziectwa (wady układu moczowego cechującej się nieprawidłowym ujściem cewki moczowej na brzusznej powierzchni prącia) u noworodków.
Do tej pory wykonano trzy badania, które oceniały ryzyko spodziectwa potomstwa związane z wegetariańską dietą matki. Dwa z nich wskazują na zwiększone ryzyko, jedno z nich nie wykazało żadnego związku. Niestety badania te nie były wykonane z dużą dokładnością, np. autorzy jednego z nich sugerowali, że zwiększone ryzyko może wiązać się z wyższym spożyciem soi przez matki wegetarianki, jednakże w badaniu tym nie mierzono spożycia soi przez jego uczestniczki. Inne z tych badań nie znalazło żadnego związku między spożyciem soi przez matki wegetarianki a ryzykiem tej przypadłości. Są one, więc w dużej mierze sprzeczne i na ich podstawie nie możemy wyciągnąć żadnych mocnych wniosków. Nie skłoniły one też żadnego dużego towarzystwa żywieniowego do zmiany pozytywnego stanowiska względem diet roślinnych w ciąży.
Czy są jakieś składniki odżywcze, które trzeba suplementować?
Owszem: witaminę B12, której w produktach roślinnych nie ma. Znajduje się ona wprawdzie w produktach mlecznych i jajkach, ale z badań wynika, że także u laktoowowegetarian jej stężenie we krwi jest zbyt niskie. W Polsce coraz częściej pojawiają się na szczęście w sprzedaży produkty fortyfikowane witaminą B12, np. mleko roślinne (sojowe czy ryżowe). Kwestię sposobu suplementacji dietetyk omawia z każdym pacjentem indywidualnie.
Suplementuje się także witaminę D, ale to zalecenie (wydane przez konsultanta krajowego) dotyczy wszystkich, bez względu na przyjętą dietę, w okresie od października do marca, a w zależności od wyników stężenia witaminy D w surowicy – u niektórych też i w okresie letnim, choć to trzeba indywidualnie omówić z dietetykiem czy lekarzem.
Czyli za pomocą diet roślinnych można osiągnąć korzyści zdrowotne?
Tak, te diety pełnią ważną funkcję w prewencji pierwotnej chorób. Spójne wyniki pochodzące z badań na dziesiątkach tysięcy wegetarian wykazują, że mają oni niższą zachorowalność na chorobę niedokrwienną serca (o ok. 32 proc.), cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, zespół metaboliczny, niższe stężenie cholesterolu i niższe BMI.
Ale niezwykle istotna jest również kwestia prewencji wtórnej. Niskotłuszczowa dieta wegańska oparta o niskoprzetworzone produkty jest w stanie obniżyć stężenie cholesterolu w stopniu porównywalnym do leków (o ok. 40 proc.), a także cofnąć zmiany miażdżycowe. Terapia taką dietą została obecnie zaaprobowana przez Amerykański Departament Zdrowia i Amerykanie, którzy kwalifikują się do operacji wszczepienia by-passów czy angioplastyki, są uprawnieni do jej refundowania jako opcji terapeutycznej. Tego typu dieta jest też skuteczniejsza niż diety tradycyjnie zalecane przez towarzystwa diabetologiczne w terapii cukrzycy typu 2 (potwierdzono to w wielu badaniach klinicznych, w tym w dwóch badaniach bardzo wysoko cenionych w medycynie, tzw. badaniach z randomizacją )
Z badań w dziedzinie reumatologii wynika, że diety roślinne, wegetariańskie, wegańskie, czy wręcz surowe wegańskie (witariańskie), skutkują korzystnymi efektami np. przy reumatoloidalnym zapaleniu stawów. Przegląd badań sugeruje, że zmniejszają się pod ich wpływem dolegliwości bólowe, i towarzyszy temu wyciszenie nadreaktywności układu immunologicznego poprzez zmniejszenie stanu zapalnego.
W jednym z programów telewizyjnych powiedziała Pani kiedyś, że dieta roślinna wycisza układ immunologiczny.
W moim poradnictwie żywieniowym współpracuję z reumatologiem dr n. med. Edytą Biernat-Kałużą. W leczeniu pacjentów reumatologicznych stosujemy najczęściej dietę roślinną (choć niekoniecznie w 100 proc. wegańską) ale eliminacyjną – bezglutenową, wykluczającą często też inne antygeny (jak np. białko mleka krowiego, kukurydzę, ryż).
Badania w tej dziedzinie sugerują, że efekt terapeutyczny osiągany jest na trzech poziomach. Po pierwsze następuje wyciszenie reakcji zapalnych organizmu poprzez dietę bogatą w warzywa i owoce, zawierające substancje przeciwzapalne, jak również poprzez unikanie produktów nasilających reakcje zapalne (np. czerwone mięso). Po drugie – ze względu na brak stymulacji układu odpornościowego przez antygeny (na które niektóre osoby reagują z racji uwarunkowań dziedzicznych) organizm produkuje mniej autoprzeciwciał i kompleksów immunologicznych, co skutkuje zmniejszeniem nasilenia procesu chorobowego. Po trzecie zachodzi zmiana bakteryjnej flory jelitowej z prozapalnej na przeciwzapalną. Dziś wiemy, że bakterie w naszym jelicie pozostają w ścisłej komunikacji z naszym układem odpornościowym. Możemy to osiągnąć za pomocą eliminacyjnej diety roślinnej.
Mówię to podstawie nie tylko opublikowanych wyników badań, ale także klinicznych efektów u naszych pacjentów. Diety takie stosujemy z korzystnymi efektami terapeutycznymi w przypadkach wspomnianego reumatoidalnego zapalenia stawów, ale także łuszczycowego i reaktywnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, a nawet tocznia rumieniowatego układowego. Na naszej stronie internetowej można posłuchać samych pacjentów, którzy po przejściu terapii dietą opowiadają o swoich sukcesach terapeutycznych: http://www.carolina.pl/pacjent/1028-historie_sukcesow_terapeutycznych_pacjentow_cmz_filmy.html
Czy dietę wegańską ocenia Pani wyżej niż laktoowowegetariańską?
Większość badań długoterminowych, kohortowych nie daje jednoznacznej odpowiedzi, która dieta jest najkorzystniejsza z punktu widzenia prewencji chorób. Jednak najnowsze wyniki badania Adventist Heath Study II, prowadzonego na 90 tys. osób (w tym w dużej części na wegetarianach i weganach) wykazują, że weganie dzięki stosowanej diecie w największym stopniu ograniczają u siebie ryzyko wystąpienia cukrzycy, nadciśnienia i zespołu metabolicznego, jak również nadwagi i otyłości. Na kolejnych miejscach plasują się wegetarianie, potem tzw. fish-eaters, a na końcu „wszystkożercy”.
Wróćmy do diety stosowanej prewencyjnie. Czy można przejść na wegetarianizm zarabiając średnią krajową?
To zależy, na jakie produkty się zdecydujemy. Jeśli do diety włączymy papaję, mango i daktyle medjool, to rzeczywiście musimy zarabiać ponadprzeciętnie. Ale takie produkty jak kasze, rośliny strączkowe, soczewica, jabłka, gruszki itp. są niedrogie. Trudniej jest z warzywami i owocami poza sezonem, ale można z powodzeniem stosować mrożonki. Podobną „inwestycję” muszą jednak wykonywać także osoby na diecie tradycyjnej, chcące się zdrowo odżywiać.
Proszę na koniec zaproponować coś zdrowego i smacznego na wegańskie śniadanie.
Warto zjeść np. owsiankę na mleku sojowym, ryżowym czy migdałowym z dodatkiem cynamonu, owoców suszonych albo startego jabłka. Spróbujmy też coraz popularniejszego na zachodzie koktajlu owocowego na mleku roślinnym z dodatkiem zielonych warzyw liściastych. Miksujemy mleko sojowe, mrożone jagody albo maliny, dwa banany, a do tego dodajemy garść szpinaku sałatkowego. A jeśli wolimy coś na słono, proponuję kanapkę z chleba pełnoziarnistego z humusem (pastą z cieciorki) z dodatkiem warzyw albo omlet z tofu.
Muszę wspomnieć, że pacjenci, którzy przechodzą u mnie na dietę w dużej mierze roślinną czy nawet wegetariańską w większości twierdzą, że odkryli zupełnie nowe smaki, a ich żywienie stało się o wiele bardziej urozmaicone.
Rozmawiał:
Maciej Müller